Trong lĩnh vực giao dịch tài chính, quyết định của trader không chỉ dựa trên những con số hay dữ liệu khô khan mà còn chịu ảnh hưởng bởi cách thông tin được trình bày.
Một trong những yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ đến quá trình ra quyết định là hiệu ứng “đóng khung tâm lý” (Framing Effect).
Hiểu đơn giản, đây là hiện tượng khi cách thức mà thông tin được đóng khung – dưới dạng tích cực hay tiêu cực – có thể làm thay đổi cách chúng ta đưa ra lựa chọn, ngay cả khi nội dung thực tế của thông tin không thay đổi.
Việc nhận thức và hiểu rõ về hiệu ứng đóng khung không chỉ giúp các trader đưa ra quyết định sáng suốt hơn, mà còn giúp họ tránh các bẫy tâm lý phổ biến trong quá trình giao dịch.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá rõ hơn về hiệu ứng này, cách nó ảnh hưởng đến hành vi giao dịch và các chiến lược mà trader có thể áp dụng để giảm thiểu tác động tiêu cực của nó.
Hiệu Ứng Đóng Khung Tâm Lý Là Gì?
Hiệu ứng đóng khung tâm lý xảy ra khi quyết định của một người bị ảnh hưởng bởi cách mà thông tin được trình bày, thay vì bản chất của thông tin đó.
Nghiên cứu của hai nhà tâm lý học nổi tiếng Daniel Kahneman và Amos Tversky đã chứng minh rằng con người thường phản ứng khác nhau với cùng một thông tin nếu nó được đóng khung theo hướng tích cực hay tiêu cực.
Ví dụ, nếu một trader được cung cấp hai lựa chọn:
- Lựa chọn A: Một khoản lãi chắc chắn 10%.
- Lựa chọn B: 50% cơ hội lãi 20% và 50% cơ hội không có lãi.
Nhiều người sẽ chọn phương án A vì nó cảm thấy an toàn hơn, mặc dù nếu xem xét kỹ, phương án B có thể mang lại lợi nhuận lớn hơn trong dài hạn. Đây là một biểu hiện của việc né tránh rủi ro trong điều kiện có lợi nhuận – một trong những hậu quả phổ biến của hiệu ứng đóng khung.
Ngược lại, trong trường hợp thua lỗ, người ta có xu hướng chấp nhận rủi ro lớn hơn với hy vọng bù đắp thua lỗ, như trong ví dụ:
- Lựa chọn C: Chắc chắn lỗ 10%.
- Lựa chọn D: 50% cơ hội lỗ 20% và 50% cơ hội không mất gì.
Trong tình huống này, nhiều trader sẽ chọn phương án D, bất chấp rủi ro cao hơn, vì họ muốn tránh thua lỗ dù chỉ là nhỏ nhất.
Đóng Khung Tích Cực và Tiêu Cực Trong Trading
Việc đóng khung thông tin có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến hành vi của nhà đầu tư, đặc biệt trong cách họ nhìn nhận rủi ro.
Thông tin đóng khung tích cực, chẳng hạn như “giá cổ phiếu A đã tăng 10% trong tuần qua”, thường thúc đẩy tâm lý tích cực và làm tăng sự hấp dẫn của việc đầu tư vào cổ phiếu đó.
Ngược lại, nếu thông tin được trình bày dưới góc độ tiêu cực, ví dụ như “cổ phiếu A đã tăng, nhưng khả năng sụt giảm trong tuần tới là 20%”, nhà đầu tư có thể trở nên thận trọng hơn hoặc thậm chí tránh xa cổ phiếu đó, mặc dù bản chất của thông tin không thay đổi.
Cách Hiệu Ứng Đóng Khung Ảnh Hưởng Đến Quyết Định Giao Dịch
Hiệu ứng đóng khung có thể tác động sâu rộng đến hành vi giao dịch, từ việc đưa ra quyết định mua bán ngắn hạn đến chiến lược đầu tư dài hạn.
Trong giao dịch chứng khoán, khi các báo cáo tài chính hoặc tin tức thị trường được đóng khung một cách tích cực – nhấn mạnh sự tăng trưởng hoặc thành công của công ty – giá cổ phiếu thường có xu hướng tăng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng nhà đầu tư đổ xô mua cổ phiếu mà không cân nhắc kỹ lưỡng các rủi ro tiềm ẩn.
Ngược lại, khi các báo cáo được đóng khung tiêu cực – nhấn mạnh vào các chỉ số không đạt kỳ vọng hoặc rủi ro tiềm tàng – cổ phiếu của công ty có thể bị bán tháo, ngay cả khi tình hình tài chính cơ bản không thay đổi. Đây là lý do tại sao việc hiểu rõ hiệu ứng đóng khung là cực kỳ quan trọng đối với trader, vì nó có thể dẫn dắt họ ra khỏi con đường phân tích lý tính và rơi vào các quyết định dựa trên cảm xúc.
Ví dụ, trong bối cảnh thị trường hoảng loạn, các tin tức tiêu cực có thể khiến nhà đầu tư bán tháo tài sản với giá thấp hơn giá trị thực của chúng. Điều này thường xảy ra khi họ tập trung quá mức vào các khoản lỗ tiềm năng thay vì xem xét cơ hội lợi nhuận trong dài hạn.
Trái lại, trong những giai đoạn thị trường hưng phấn, lòng tham và sự lạc quan quá mức có thể làm cho nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao hơn, đẩy giá tài sản lên mức không bền vững.
Vai Trò Của Cảm Xúc Trong Hiệu Ứng Đóng Khung
Cảm xúc đóng một vai trò quan trọng trong việc hiệu ứng đóng khung tác động đến quyết định giao dịch.
Khi nhà đầu tư nhìn nhận thông tin thông qua một lăng kính cảm xúc, họ thường không xem xét khách quan các yếu tố kỹ thuật hoặc cơ bản mà để cảm xúc như sợ hãi hoặc tham lam chi phối hành vi.
Nỗi sợ, thường được thúc đẩy bởi những biến động tiêu cực trên thị trường, có thể khiến nhà đầu tư bán tháo cổ phiếu mà không cân nhắc các yếu tố dài hạn.
Ngược lại, lòng tham có thể đẩy nhà đầu tư vào việc mua những cổ phiếu có giá cao, bỏ qua những rủi ro tiềm ẩn.
Chiến Lược Giúp Trader Vượt Qua Hiệu Ứng Đóng Khung
May mắn thay, có nhiều chiến lược mà các trader có thể áp dụng để giảm thiểu tác động của hiệu ứng đóng khung và đưa ra các quyết định sáng suốt hơn:
1. Tư Duy Phân Tích và Phản Biện
Một trong những cách tốt nhất để chống lại hiệu ứng đóng khung là khuyến khích tư duy phản biện và phân tích.
Thay vì phản ứng cảm tính trước thông tin, trader nên dành thời gian phân tích kỹ lưỡng các dữ liệu trước khi đưa ra quyết định. Điều này giúp họ nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện và tránh bị ảnh hưởng bởi cách đóng khung thông tin.
2. Sử Dụng Dữ Liệu Đáng Tin Cậy
Việc sử dụng các nguồn dữ liệu đáng tin cậy có thể giúp trader giảm thiểu tác động của đóng khung thông tin.
Khi dựa vào các lời khuyên từ chuyên gia hoặc các phân tích kỹ thuật, nhà đầu tư có thể tránh được việc đưa ra quyết định chỉ dựa trên cảm xúc hoặc những thông tin thiếu khách quan.
3. Xem Xét Lại Các Quyết Định Trong Quá Khứ
Việc xem xét lại các quyết định giao dịch trước đó cũng là một chiến lược hiệu quả để nhận ra những thiên kiến trong hành vi của mình.
Bằng cách phân tích lại các quyết định đã đưa ra, trader có thể rút ra các bài học từ những sai lầm trong quá khứ và cải thiện khả năng ra quyết định trong tương lai.
4. Quản Lý Cảm Xúc
Cảm xúc như sợ hãi và tham lam là những yếu tố có thể khiến nhà đầu tư dễ bị tác động bởi hiệu ứng đóng khung.
Việc áp dụng các kỹ thuật chánh niệm (mindfulness) có thể giúp nhà đầu tư kiểm soát cảm xúc của mình tốt hơn và tránh việc ra quyết định dựa trên cảm xúc thay vì dựa trên các phân tích kỹ lưỡng.
Kết Luận
Hiệu ứng “đóng khung tâm lý” là một yếu tố quan trọng trong hành vi giao dịch và có thể dẫn đến những quyết định không tối ưu nếu không được kiểm soát đúng cách.
Bằng cách hiểu rõ về cách thức mà thông tin được đóng khung và tác động của nó đến cảm xúc và hành vi giao dịch, trader có thể trang bị cho mình những công cụ cần thiết để vượt qua hiệu ứng này.
Những chiến lược như tư duy phân tích, sử dụng dữ liệu đáng tin cậy, quản lý cảm xúc và xem xét lại các quyết định trong quá khứ sẽ giúp trader giảm thiểu thiên kiến và đưa ra các quyết định giao dịch hợp lý hơn.
Trong thế giới giao dịch đầy biến động, việc nhận thức và vượt qua hiệu ứng đóng khung không chỉ giúp nhà đầu tư tránh được những quyết định sai lầm mà còn tạo điều kiện cho họ phát triển các chiến lược đầu tư bền vững và hiệu quả hơn trong dài hạn.
💡
– Tham gia cộng đồng ZALO Giao Lộ Đầu Tư để trao đổi học hỏi kinh nghiệm chiến lược đầu tư hàng ngày
– Tham khảo kế hoạch giao dịch VÀNG – TIỀN TỆ mới nhất hàng ngày tại TELEGRAM: Giao Lộ Đầu Tư
Theo dõi các bài viết và nhận định của Dương Sunny tại đây .
